Waterworld – Imagine Film Festival flashback naar een natte toekomst

Elk jaar staat er een filmklassieker op het Imagine Film Festival programma die je een unieke kans biedt om hem opnieuw – of voor het eerst – op het grote doek te zien. Dit jaar is dat een van de duurste filmproducties ooit: Waterworld. Deze post-apocalyptische sciencefictionfilm met Kevin Costner past perfect in het Imagine thema Nature Strikes Back! André is groot liefhebber van dit actiespektakel en neemt je mee terug naar 1995. Lees in zijn Waterworld recensie of deze film nu – 25 jaar later – nog relevant is, of een natte droom uit vervlogen tijden blijft.

Lees meer recensies in onze Imagine Film Festival 2020 special.

1995. Het jaar dat België de dienstplicht opschort, O.J. Simpson wordt vrijgesproken, Quebec bijna onafhankelijk was van Canada en de tot dan toe duurste filmproductie ooit in de bioscopen komt: Waterworld. Dit sciencefiction actiespektakel is het best te omschrijven als Mad Max op het water. Al is dat volgens sommigen een belediging voor de “Road Warrior”. Nu ben ik een groot liefhebber van het post-apocalyptische genre en heb ik Waterworld altijd geweldig gevonden. Maar de productie van de film is een desastreuze ervaring geweest voor alle betrokkenen. Nu Imagine Film Festival dit jaar Nature Strikes Back! als thema heeft is deze film een prachtige keuze die hier geweldig bij past. We gaan terug in de tijd.

Film van bijbelse proporties

Al komt de film in 1995 in de zalen, scriptschrijver Peter Rader loopt al vanaf 1986 rond met een eerste versie van het script. Het verhaal bevatte nog veel meer bijbelse verwijzingen die er nog dikker oplagen als in de uiteindelijke film. Zo heette hoofdpersoon de “Mariner”, die later door Kevin Costner (Man of Steel, The Postman, Dances with Wolves, The Untouchables) gespeeld zou worden, in de eerste versie nog Noah. Dit personage had zelfs een wit paard op zijn boot verborgen. Zijn schip leek veel meer op een grote ark dan de uiteindelijke pijlsnelle trimaran.

Waterworld recensie: te duur om te maken

Waterworld was in die versie meer een spaghetti western op het water die op veel punten leek op de klassieke western Shane. Koning van de B-film Roger Corman ziet er met oog op het succes van de Mad Max-filmreeks wel brood in. Uiteindelijk ziet hij er toch vanaf als hij er geen vertrouwen in heeft de film te kunnen draaien voor minder dan drie miljoen dollar. Het script belandt de volgende drie jaar op de plank. Rader heeft dan nog een bescheiden culthit als regisseur van de horror Grandma’s House.

Kevin Costner komt aan boord

Ondertussen was er een rijzende ster bezig de wereld te veroveren met films als Silverado, The Untouchables en Dances with Wolves. Kevin Costner had al sinds de middelbare school interesse in acteren, maar besloot er pas helemaal voor te gaan na een toevallige ontmoeting met acteur Richard Burton op een vlucht uit Mexico. Deze beslissing had hem geen windeieren gelegd. In het begin van de jaren negentig lag de wereld aan zijn voeten. Via een aantal bevriende producers krijgt hij Raders script onder ogen en ziet hij er wel wat in. Wel wil hij Kevin Reynolds als regisseur, waarmee hij Fandango, Dances with Wolves en Robin Hood: Prince of Thieves had gedraaid.

Waterworld recensie: The studio has some notes

Tijdens de Robin Hood-film kregen Kostner en Reynolds echter ruzie en bedankte de regisseur in eerste instantie voor de eer. Maar de producers van het project zetten de twee samen in een hotel om het uit te praten. Na een paar dagen draaide Reynolds bij. Met beide Kevins aan boord werd het budget van de film geschat op 60 miljoen dollar. Studio Universal Pictures gaf aan graag te willen investeren.

De studio nam vervolgens de teugels in handen en probeerde Robert Zemeckis en Lawrence Kasdan nog te strikken als regisseur. Maar beiden sloegen het aanbod af. In de tussentijd hebben er tot op dit punt al meer dan dertig (!) schrijvers aan het script gewerkt. Waaronder een zekere Josh Whedon, die na zijn werk voor het eerste script van Speed aan Waterworld mocht dokteren. Naar zijn eigen zeggen bestond dit werk vooral uit het opschrijven wat Costner dicteerde en waren het zes helse weken voor de scriptdokter. Van de uiteindelijk 36 mensen die aan het script hebben gesleuteld kregen er slechts twee een vermelding: Peter Rader en David Twohy. Rader schreef dus het oorspronkelijke script, maar had verder weinig succes meer. David Twohy gaf later met het script voor Pitch Black het leven aan de Riddick filmreeks met Vin Diesel.

De aarde na het smelten van de poolkappen

In Waterworld is het rond het jaar 2500 en door de smeltende poolkappen is de aarde volledig onder water komen te staan. Om het realisme in de film te behouden werd er voor gekozen om op open water te filmen. Iets wat Steven Spielberg na Jaws waarschijnlijk met klem had afgeraden. Ook werd er geen onderzoek gedaan naar de weersverwachting tijdens de draaidagen. Dit is op zijn minst opmerkelijk te noemen na de ellende die Universal slechts een kleine twee jaar eerder meemaakte door orkanen tijdens het filmen van Jurassic Park.

We zien onze antiheld de Mariner (Kevin Costner) aankomen bij een atol, een van de drijvende steden waar de mensheid op probeert te overleven. Deze atol is volledig opgebouwd voor de kust van Hawaii. Onder het toeziend oog van production designer Dennis Gassner (die later nog indrukwekkende projecten als The Golden Compass, Blade Runner 2049 en 1917 zou doen) werd de gehele staalvoorraad van het eiland opgebruikt. Tot overmaat van ramp werd tijdens een van de stormen, die de productie meerdere malen stil zouden leggen, de set dusdanig verwoest dat hij grotendeels herbouwd moest worden. Hiervoor moesten de landingsbanen van het eiland verlengd worden, zodat de vrachtvliegtuigen met nieuw staal konden landen. De productie was voor Hawaii overigens behoorlijk winstgevend. Naar het schijnt heeft het eiland er 35 miljoen dollar aan over gehouden.

Waterworld recensie: Muto’s

Op deze indrukwekkende drijvende set aangekomen betaalt de Mariner voor toegang met een kostbaar betaalmiddel: grond. In de kroeg heeft hij kort contact met barvrouw Helen (Jeanne Trippelhorn, die na haar succes in The Firm en Basic Instinct deze rol kreeg aangeboden), waarna hij ruw wordt aangepakt. Het blijkt dat hij een mutant is. Deze hybrides tussen mens en zeedier hebben kieuwen en vliezen tussen hun tenen waardoor ze ontzettend snel kunnen zwemmen en ademen onder water. Deze “muto’s” worden als een bedreiging gezien. De Mariner wordt dan ook opgesloten en veroordeeld tot recycling. Dit houdt in dat hij in een kooitje het water in wordt getakeld, tot er niets meer omhoog te takelen is.

Ondertussen zien we Helen terug met haar aangenomen dochter Enola (een passende naam voor een wees; draai het maar eens om), die een tatoeage op haar rug heeft. Dit is gezien haar jonge leeftijd natuurlijk apart. Maar als het dan ook nog een versleutelde kaart is naar het mythische “droge land” snap je dat Helen met Enola wil ontsnappen.

De Smokers vallen aan

Ze schakelt haar vriend Gregor (Michael Jeter (The Green Mile)) in met zijn zelfgemaakte luchtballon om ervandoor te gaan voor er mensen achter het geheim van het meisje komen en haar zelf willen opeisen. Op het moment dat de Mariner praktisch kopje onder gaat, valt de piratenbende de Smokers de stad aan. In de chaos gaat Helens ontsnappingsplan in rook op. De Smokers zijn plunderaars die de film nog meer richting Mad Max duwen.

Er zitten best wat dikke knipogen naar milieuproblemen in Waterworld. Maar de Smokers zijn de enigen die nog benzinevoertuigen gebruiken. Dit verklaart hun benaming wel, al zien we ze ook regelmatig een peuk opsteken. Hun thuishaven is de op het rif gelopen olietanker “Exxon Valdez” en ze zien eruit alsof tegenstander Lord Humungus uit Mad Max 2 ieder moment tevoorschijn kan komen. De leider van de Smokers is echter niemand minder dan Dennis Hopper, die na Samuel L. Jackson, Gene Hackman, Gary Busey, Gary Oldman, Laurence Fishburne, Jack Nicholson en James Caan de rol met beide handen aanpakte. De makers hadden in ieder geval een sterke persoonlijkheid in gedachten voor het personage Deacon. Hopper legt het er zo dik op dat het soms lijkt alsof je naar een Looney Tunes tekenfilm zit te kijken. Maar goed, het werkt. Ook zien we een jonge Jack Black (Jumanji: Welcome to the Jungle, King Kong, High Fidelity) terug als Smoker in een van zijn eerste rolletjes.

Waterworld recensie: Kostuums van echte vissenhuid

In de chaos van de aanval bevrijdt Helen de Mariner uit zijn kooi in ruil voor de belofte dat hij haar en Enola meeneemt op zijn boot. Na een indrukwekkende ontsnapping krijgen ze echter wel de Smokers achter zich aan terwijl ze op zoek gaan naar het mythische vasteland.

De producenten hebben hun uiterste best gedaan om de Mad Max serie te emuleren. Zo is de Director of Photography niemand minder dan Dean Sammler. Hij filmde ook Mad Max en het tweede deel, The Road Warrior. Er is gekozen voor een duidelijke steampunk richting en kostuumontwerper John Bloomfield creëerde ruim 2000 kostuums voor de film. Ook hier was de authenticiteit ontzettend belangrijk. Zo bestaat het vest van de Mariner uit echte vissenhuiden.

Post-apocalyptische taferelen op de set

Het was dus echter niet allemaal rozengeur en maneschijn op de set. Door het filmen op het water was niet alleen de logistiek een probleem. Ook waren er maar een paar chemische toiletten aan het strand. Dit was al erg genoeg, maar omdat er zoveel geregeld moest worden tussen de scènes door zaten de figuranten soms uren in de brandende zon. De artsen op de set behandelden gemiddeld vijftig mensen per dag aan onder andere zonnesteken en uitdroging. De crew verbleef zelf in goedkope, niet geïsoleerde appartementjes die bloedheet werden. Terwijl Costner zelf in een suite van 4.500 dollar per nacht verbleef. Met een privézwembad en een butler.

Dit ging natuurlijk botsen en uiteindelijk kregen Costner en Reynolds weer knallende ruzie. Reynolds pakte zijn koffers zo’n drie maanden voor het einde van het filmen. Sommige bronnen beweren dat hij werd ontslagen, maar dat is echter nooit bevestigd. Wel zei Reynolds nog over dit voorval: “Kevin Costner zou alleen nog maar films moeten regisseren waar hij zelf in speelt. Zo kan hij altijd zijn favoriete acteur regisseren.” Costner zat ondertussen in de productie met 22 miljoen van zijn eigen geld en mocht nu ook de productie en het montageproces zelf afronden. Uiteindelijk komen de totale kosten van de film op 235 miljoen dollar. Ver, ver boven budget. Inmiddels heeft de pers met de vele negatieve berichten zo’n impact op de publieke opinie over Costner dat zijn films Wyatt Earp en The Last War het slecht doen bij de box office.

Waterworld recensie: Het geld druppelt binnen

Waterworld wordt vaak gezien als zo’n beetje de grootste flop aller tijden. Toch wist Universal hun kosten laag te houden door een boekhoudkundig handigheidje. De Japanse industrieel Matsushita verkocht Universal aan drankengigant Seagram tijdens de productie. Deze laatste stelde echter als voorwaarde dat de productiekosten van de film tot aan de verkoop voor Matsushita zouden zijn.

Uiteindelijk kostte het de studio maar 12 miljoen aan post productiekosten. Waterworld opende op nummer een in de bioscopen. Gedurende de periode dat de film te zien was werd er 264 miljoen dollar binnengehaald. Ongeveer de helft daarvan was voor Universal. De film heeft later, tijdens de uitgaves op fysieke media, zelfs nog wel wat geld opgebracht. In 2019 brengt Arrow Video een prachtige blu-ray set uit met drie verschillende cuts van de film in een prachtige 4K restauratie.

Fan edits en tv-cuts

De uiteindelijke versie die in de bioscoop draaide – en nu opnieuw is te zien op Imagine Film Festival – duurde 135 minuten. De ruwe versie was in eerste instantie bijna drie uur, maar dat was wat te gek voor de studio. ABC Network bracht de langere versie van 175 minuten uit op tv en later ook op dvd. Deze versie staat bekend als de “tv-cut”. Dankzij de zender was de langere versie eindelijk te zien. Maar helaas is in deze versie vanwege censuur in enkele scènes geknipt. Hierdoor verschenen diverse “fan edits” op het internet, waarbij de geknipte scènes weer werden vervangen door de originele versies. Deze worden de “Ulysses cut” genoemd, naar de scène op het einde van de film die hier weer inzit.

Waterworld recensie:
De duurste B-film ooit; een feestmaal!

Arrow heeft de film dus opgepoetst en voor het eerst officieel op schijf uitgebracht. Met 177 minuten is dit de meest complete versie van de film. Waterworld is een geweldige pulp film en je zal nooit een B-film met een groter budget zien. De film is waarschijnlijk te excentriek voor het grote publiek, maar voor de liefhebber van het fantastisch genre is hij een feestmaal. Kevin Costner heeft er in ieder geval zijn lesje van geleerd. Hij zou niets meer met post apocalyptische, epische films te maken willen hebben. In ieder geval niet tot 1997 met The Postman. Maar dat is weer een ander verhaal…

Waterworld is te zien op Imagine Film Festival op 6 september van 21:30 – 23:55 in Kriterion Amsterdam, inclusief een introductie. Tickets en tijden vind je op de Waterworld pagina.

Bekijk hier de trailer:

Titel: Waterworld
Regisseur: Kevin Reynolds
Acteurs: Kevin Costner, Chaim Jeraffi, Rick Aviles, Dennis Hopper
Distributeur: Universal Pictures
Genre: Sciencefiction

Waterworld recensie: Modern Myths Shop

Imagine Film Festival 2020

Fantasy, sciencefiction en horror: het grootste Nederlandse festival voor de fantastische film – Imagine Film Festival 2020 – vindt dit jaar in een hybride vorm plaats van vrijdag 28 augustus tot zondag 6 september in Kriterion, EYE Amsterdam en online. Het festival staat in het teken van originele en eigenzinnige genre-films en bestaat dit jaar uit onder andere 28 speelfilms, korte films, showcases van Nederlands werk en online panels. Voor onze recensies van de films en een interview kijk je bij onze Imagine Film Festival 2020 special!

Lees meer Modern Myths-recensies!

Waterworld recensie: © 2019-2024 Modern Myths / Beeldmateriaal: © Universal Pictures