Om een onbekende wereld te ontdekken hoef je niet af te reizen naar een verre planeet. Hier op aarde is het grootste deel van de diepzee een mysterie, vol onbekende plekken en onverwachte monsters. Geen wonder dat je je in talloze films, boeken en strips kunt onderdompelen in de wonderen van de oceaan. Duik met auteur Johan Klein Haneveld in die spannende vertellingen in zijn Top 5 Sciencefiction en fantasy verhalen over de diepzee!
Meer dan 70 procent van het oppervlak van onze planeet is bedekt door water. Op de meeste plekken is dat water ook nog eens duizenden meters diep. Vanaf land kunnen we niet goed zien wat er zich onder water bevindt. Zelfs als het helder is, kunnen we de bodem alleen zien waar het ondiep is. Het zonlicht zelf dringt niet dieper door dan enkele tientallen meters. Daaronder is een schemerzone en nog wat dieper is de diepzee.
Het enige licht in de diepzee wordt door diepzeedieren zelf gemaakt. Uit ons zicht, onder water, bevinden zich hele bergketens, vulkanen en kilometers diepe kloven. Mysterieuze wezens zwemmen er, ook al is er geen zonlicht dat planten doet groeien. Om te overleven hebben vissen en andere organismen bijzondere vormen aangenomen. Sommige zijn diepzwart om niet op te vallen, andere lokken prooi met lichtgevende hengels.
Het mysterie van de diepzee
Rond heetwaterbronnen in de diepzee groeien complexe ecosystemen met lange wormen en enorme mosselschelpen. Schepen die zinken waren tot voor kort voor altijd verloren, maar nu zijn ze wel waar te nemen met radar, maar slechts met onderzeeërs te bereiken. Dan doemt opeens een wrak op uit de duisternis. Door de kou en het gebrek aan zuurstof bewaard gebleven kunstwerken en gebruiksvoorwerpen zijn een spookachtige herinnering aan het verleden.
Hoe lang mensen ook onder water doorbrengen, ze moeten altijd weer terug naar het oppervlak. Wachten ze te lang, dan lopen ze niet alleen het gevaar te verdrinken, maar kunnen ze ook de caissonziekte oplopen. En dat is niet het enige gevaar, want stikstofnarcose kan duikers ook nog eens aan hun waarneming laten twijfelen. Koppel dat met verhalen van reuzenpijlinktvissen, eilanden die vissen blijken te zijn en opeens naar de diepte duiken of roofzuchtige haaien, en je vraagt je af waarom we ooit de duikbril hebben uitgevonden.
Top 5 Sciencefiction en fantasy verhalen over de diepzee – Het onbekende lokt
Maar het onbekende blijft mensen altijd lokken. We kunnen het gewoon niet met rust laten. En als we onze angst hebben overwonnen, komen we op onverwachte plekken schoonheid tegen: een koraalrif, een parel of een verloren piratenschat. Misschien vinden we zelfs onze tegenhangers – de intelligente wezens die zich, anders dan wij, wel in deze koude, donkere wereld thuis voelen…
Ja, ook sciencefiction- en fantasyschrijvers worden geïnspireerd door de diepzee. Ikzelf wil nog altijd een roman schrijven die zich in de diepzee afspeelt, maar ik heb voor diverse korte verhalen al een duik genomen. Zo speelt het verhaal Afdaling uit Conquistador Extended zich af in de diepzee. En in mijn verhaal Onder de zee in Ganymedes-21 daalt een team af naar een onderzeese basis. In Het Wrak stuit een duiker op een grote reuzenzeebaars. En ook al blijven de hoofdrolspelers in mijn fantasytweeluik De Krakenvorst aan de oppervlakte, een enorme inktvis speelt toch een belangrijke rol. Plotseling duikt hij op en trekt een schip en zijn bemanning mee de diepte in!
1 – The Abyss (James Cameron)
The Abyss is mijn favoriete sciencefictionfilm en hoort dus bovenaan dit rijtje te staan. James Cameron (Avatar, The Terminator) is niet alleen een perfectionistische filmmaker die zijn cast tot het uiterste brengt en steeds de grens verlegt wat betreft filmtrucage. Hij verkent zelf ook de diepzee. Niet alleen bezocht hij het wrak van de Titanic, hij daalde ook nog eens in een eenpersoonsduikboot af in de Marianentrog – een reis die een van de personages in deze film ook maakt. Hij weet het bestaan en functioneren van een bemande basis in de diepzee daarom geloofwaardig te maken. De bemanning aan boord doet gewoon haar werk. Als er soldaten aan boord komen, bouwt hij de spanning tot het breekpunt op. De techniek met zuurstofhoudende vloeistof dat diepe duiken mogelijk zou maken, spreekt ook tot de verbeelding. Ik kan deze film steeds opnieuw kijken, zonder dat hij gaat vervelen.
Koop The Abyss - James Cameron
Permanent wonen in de diepzee spreekt al langer tot de verbeelding van SF-schrijvers. De oceaanbodem beslaat immers een veel groter oppervlak dan het droge land. Maar zo’n project zou bijna net zo ingewikkeld zijn als het inrichten van een maanbasis. Hierover gaat het korte verhaal Waterclap van Isaac Asimov. Asimov staat niet bekend om zijn schrijfstijl of personages met diepe karakters, maar hij weet steeds wel te laten zien tot welke dilemma’s nieuwe technieken en wetenschappelijke theorieën leiden. Zo ook hier.
2 – Low (Rick Remender en Greg Tocchini)
De stripreeks Low is fantastisch en wordt uitgegeven door Image Comics. De titel slaat niet alleen op de plek waar de personages zich bevinden, maar ook op hun mentale toestand. Alleen in de diepzee kunnen mensen nog leven, maar ook daar raken de zuurstof en andere grondstoffen op. De meeste mensen vluchten in drugsgebruik of plegen zelfmoord. Stel Caine kiest ervoor optimistisch te blijven. Dan keert een sonde uit de ruimte terug met informatie over een bewoonbare planeet. De sonde stort neer aan het onbewoonbare oppervlak en haar geloof wordt op de proef gesteld. In Low zie je veel bizarre omgevingen en bevolken gemuteerde mensen en zeemonsters de pagina’s. De tekenstijl brengt alles tot leven met een bijna koortsachtig surrealisme. Ik heb deze reeks al meerdere malen herlezen en zal dat vast nog vaker doen.
Ook in de roman Blue Remembered Earth van Alastair Reynolds en de vervolgen daarop, wijken mensen uit naar de oceanen. Een deel van de mensen althans. Degenen die op land blijven wonen staan onder controle van een kunstmatige intelligentie. Ze zijn veilig, maar hoe vrij zijn ze eigenlijk? De mensen die naar de oceanen uitwijken laten zich ombouwen tot zeemeerminnen of nemen nog extremere vormen aan. Er ontstaan spanningen tussen hun beschaving en die van het vaste land. In latere boeken komen deze mensen ook op Europa terecht, waar ze natuurlijk helemaal in hun element zijn. De mensen die in de oceanen leven, zijn geen groot deel van het verhaal. Maar behalve de olifanten, die ook een grote rol spelen, en de evoluerende robots op Mars, zijn ze wel het element dat ik me ben blijven herinneren. Deze boeken waren de eerste die ik las van Reynolds en maakten me fan van deze Britse SF-schrijver.
3 – Starfish (Peter Watts)
In Starfish beschrijft Peter Watts de diepzee juist als een plek die niet voor menselijk leven geschikt is. Want ga maar na: er heerst een enorme druk van kilometers water, het is er ijs- en ijskoud en je kunt er ook niets zien. Willen we daar kunnen overleven, dan moeten wij mensen worden veranderd. En zelfs dan kunnen we er psychisch aan de ontberingen in de diepzee onderdoor gaan. Als bioloog weet Watts het leven in de diepzee geloofwaardig te beschrijven, maar ook de spanningen tussen de personages, en hun uitdagingen om te overleven, komen geloofwaardig over. In dit boek is de diepzee angstaanjagend. Het is geen plek van wonderlijke wezens, maar van monsters.
Ook in de strip Dept. H van Matt Kindt gaat de druk – zowel de letterlijke, als de psychologische – de hoofdpersonen parten spelen. Mia daalt af naar een basis in de diepzee om te onderzoeken wie haar vader vermoord heeft. Iedereen kan het hebben gedaan en dus loopt de spanning snel op. De tekenstijl is op het eerste gezicht niet zo bijzonder: schetsmatig en het lijkt slordig ingekleurd, maar het gaat om het verhaal. En dat vond ik heel interessant. Mia krijgt uiteindelijk visioenen. Is er werkelijk een bovennatuurlijke aanwezigheid, of is het de druk die haar parten speelt? En lukt het haar een middel naar boven te brengen tegen de dodelijke ziekte die de mensheid boven water bedreigt?
4 – Into the Drowning Deep (Mira Grant)
Op oude wereldkaarten stonden op de plek van de oceanen allerlei monsters afgebeeld. Omdat we niet kunnen zien wat zich onder het oppervlak afspeelt, is het makkelijk voor te stellen dat daar gevaren schuilen. Dat is bijvoorbeeld het geval in Into the Drowning Deep van Mira Grant. De makers van een nepdocumentaire over zeemeerminnen zijn spoorloos verdwenen. Nu vaart een nieuw schip uit om te onderzoeken wat er van hen geworden is. Aan boord is een diverse bemanning van tv-makers, wetenschappers en groot wild jagers. Natuurlijk gaat het helemaal fout… De wetenschap in dit boek wordt geloofwaardig gebracht en de biologische verklaring voor de wezens die in de diepzee worden aangetroffen, is fascinerend. De horrorelementen zijn ook niet te versmaden.
Koop Into the Drowning Deep - Mira Grant
Horror speelt ook een rol in Carthago, door Christophe Bec en Éric Henninot. Het is een van mijn favoriete Europese stripseries. Bij boringen in de diepzee wordt een grote onderzeese grot verstoord. Daar heeft lange tijd een “Otodus megalodon” overleefd – een prehistorische reuzenhaai. Een excentrieke verzamelaar van uitgestorven soorten heeft zijn zinnen op een exemplaar van deze soort gezet. Maar tegelijkertijd probeert de oliemaatschappij die de boring uitvoerde, alles in de doofpot te stoppen. Fantastische duikscènes en roofzuchtige haaien zorgen voor een spannend avontuur. Maar er duiken ook andere prehistorische wezens op en Atlantis wordt gevonden. En natuurlijk blijkt de manier waarop wij met onze zeeën omgaan niet alleen een bedreiging voor het zeeleven, maar ook voor onszelf.
5 – The Wake (Scott Snyder en Sean Murphy)
Mensen hebben de zee altijd als dreiging beschouwd. Mythologische monsters als de leviathan kunnen plotseling oprijzen en het land overspoelen. Het is de chaos die de menselijke beschaving wil verdrinken. Dit is wat er gebeurt in The Wake van Scott Snyder en Sean Murphy. Dit is een fascinerend stripverhaal dat eerst doet denken aan The Abyss, met een gezelschap dat naar een diepzeebasis afdaalt en daar tegen problemen aanloopt. Maar halverwege neemt het verhaal een onverwachte wending. Dan bevinden we ons tientallen jaren in de toekomst, als de zeeën zijn gestegen en worden beheerst door wezens die lijken op zeemeerminnen…
En ook H.P. Lovecraft schreef over monsters die uit de zee zouden komen en de mensheid zouden verdelgen. In zijn verhalen slaapt de oude god Cthulhu in de onderzeese stad R’lyeh. Als hij ooit wakker wordt, hebben we een probleem. William Eubank kent de Cthulhu-mythos en dat laat hij zien in de film Underwater. In een bemande basis in de diepzee gaat het mis (natuurlijk, anders zou er geen verhaal zijn). De bemanning probeert een plek te bereiken vanwaar ze terug kunnen naar de oppervlakte. Maar monsters beletten ze te ontsnappen. Underwater is niet zo’n goede film als The Abyss, maar de scènes in de diepzee zijn behoorlijk spannend!
Top 5 Sciencefiction en fantasy verhalen over de diepzee
Johan Klein Haneveld schreef tot nu toe 22 boeken, waaronder de horrorroman Scherven vol ogen en de Young Adult-roman Het denkende woud. Zijn nieuwste werk is het dystopische De groene toren. Zijn korte verhalen verschenen onder andere op Modern Myths, in de tijdschriften Fantastische Vertellingen, HSF en SF Terra en in bundels zoals Ganymedes 21, Verhalen Vertellers 4 en Poe in de polder.
In 2022 verschijnt van Johan de SF-roman De zwarte schim en de door hem samengestelde bundel De bar met de duizend deuren. Lees ook zijn essays op Fantasy Schrijven.
Meer columns als Top 5 Sciencefiction en fantasy verhalen over de diepzee van Johan Klein Haneveld? Kijk in onze rubriek Columns!
Top 5 Sciencefiction en fantasy verhalen over de diepzee: © 2022-2024 Modern Myths
Reactie plaatsen