Sciencefiction waarschuwt ons vaak voor apocalyptische toekomsten waarin de mensheid het zwaar heeft. Deze toekomsten zijn vaak veroorzaakt door ons eigen falen een betere wereld te creëren. Maar SF kan ook hoop bieden en een inspiratie zijn om nu al aan een betere toekomst te werken. Sciencefiction- en fantasy auteur Johan Klein Haneveld zet vijf boeken voor je op een rij die deze hoop en ideologie uitdragen. Lees zijn Top 5 Hoopgevende sciencefiction boeken voor een positief steuntje in de rug!
Lees ook ons Interview met dr. Etienne Augé over hoe we met behulp van sciencefictionverhalen naar een betere toekomst kunnen streven.
Het is ondertussen een meme geworden: wat kan 2020 nog meer voor ons in petto hebben? Gaat Yellowstone uitbarsten? Vallen aliens de aarde aan? Met alles wat we om ons heen zien gebeuren is niets uit te sluiten. Een pandemie die al honderdduizenden doden heeft veroorzaakt, bosbranden in Australië, Brazilië en Californië, massale protesten tegen racisme, een president in de Verenigde Staten die de macht niet wil opgeven en ook in ons land de virusontkenners die complottheorieën de wereld in helpen. Elke keer als ik social media open moet ik me schrap zetten voor wat er nu weer is gebeurd in de wereld.
Vloedgolven
En dan hebben we het nog niet eens over het klimaat gehad. Hadden we vorig jaar de hoogste temperatuur ooit in Nederland, dit jaar kregen we de langste hittegolf. En het was voor het eerst zo laat in September nog 35 graden. Het smelten van de ijskap van Groenland heeft het punt bereikt waarop het niet meer tot staan te brengen is. Maar dat is nog niet het enige… Op Twitter zag ik een cartoon voorbij komen met een reeks vloedgolven. Het begon klein, met een golf die de COVID-19 pandemie voorstelde. De tweede, wat grotere vloedgolf, was de economische recessie. Daarachter kwam een vloedgolf die stond voor klimaatverandering en de laatste, grootste, was de biodiversiteitscrisis. Want dieren zijn in een hoog tempo aan het uitsterven.
By popular demand, the authorized 4 waves version. Cartoon chronology: https://t.co/VLashKex9y #Biodiversity2020 #biodiversitycollapse #ClimateChange pic.twitter.com/oXBGYdMS5h
— Graeme MacKay (@mackaycartoons) September 15, 2020
Top 5 Hoopgevende sciencefiction boeken: We zijn deel van een groter ecosysteem
Als mensen vergeten we wel eens dat wij ook deel uitmaken van ecosystemen. Wanneer die instorten, krijgen ook wij daarmee te maken. Helaas lijken grote bedrijven nog steeds te mogen doorgaan met hun vervuilende activiteiten. Want de economie moet wel blijven draaien. En alsof dat allemaal niet genoeg is, neemt de macht van technologie om ons te controleren toe. Privacy behoort zo onderhand tot het verleden. Als deze middelen in de verkeerde handen vallen, blijft er dan nog wat over van onze vrijheid?
Ik ben nooit een heel optimistisch persoon geweest, maar de laatste tijd kost het me erg veel moeite nog hoop voor de toekomst te houden. Het ziet er allemaal somber uit. Maar toegeven aan wanhoop is ook geen optie. Want niet alleen zou ik daar mentaal aan onderdoor gaan, het is dan ook helemaal zeker dat er niets goeds gebeurt. Maar om in actie te komen, ook op kleine schaal, heb je wel een idee nodig van waar je naartoe wilt werken. Wat kun je, middenin een veranderende wereld, nog bereiken? Wat is er mogelijk als groepen mensen gaan samenwerken? Hoe kunnen we nog iets redden en misschien zelfs tot bloei brengen? We hebben inspirerende verhalen nodig die ons iets geven om naar te streven.
Sciencefiction: paden naar mogelijke toekomsten
Daar komt de sciencefiction om de hoek kijken. Sciencefiction-verhalen kunnen mogelijke toekomsten beschrijven en paden laten zien om daar te komen. Daarin is dit genre geen escapisme. Sciencefiction verhalen reflecteren de tijd waarin ze geschreven worden; ze gaan over de angsten en dromen van de mensen nu. Natuurlijk zijn er veel SF-verhalen die laten zien hoe het fout kan gaan met de wereld. Dystopieën als 1984 en The Hunger Games tonen hoe makkelijk we onze vrijheid kunnen kwijtraken. Films als Mad Max spelen zich af in een wereld die door klimaatverandering onleefbaar is geworden. Maar dat het fout kan gaan weten we zo onderhand wel. We hebben het ook nodig om, in de woorden van Samwise Gamgee in The Lord of the Rings, te zien dat er iets goeds is in de wereld. En dat het de moeite waard is daarvoor te strijden.
Top 5 Hoopgevende sciencefiction boeken
1 – Shine (samengesteld door Jetse de Vries)
Shine is een bundel met zestien verhalen en heeft als ondertitel An anthology of near-future optimistic science fiction. Jetse de Vries meende dat het SF-genre zich teveel richtte op de consequenties van slechte gedragingen. Hij wilde de andere kant van de medaille tonen, namelijk sciencefiction die laat zien wat de gevolgen kunnen zijn van goede, constructieve keuzes. Hij vroeg schrijvers, waaronder Alastair Reynolds, Kay Keyon en Jason Stoddard, om verhalen die oplossingen laten zien voor problemen waar we vandaag de dag mee worstelen. Verhalen waarin de toekomst beter is dan het heden, zelfs al hebben mensen daar hard voor moeten vechten. Het resultaat is een bundel met afwisselende verhalen. Niet alle verhalen tonen toekomsten waar je graag in zou willen leven, maar ze bevatten wel allemaal mensen die ervoor vechten dat het beter wordt. Een aanrader, wat mij betreft!
Op een andere manier hoopvol is de bundel A People’s Future of the United States, samengesteld door Victor LaValle en John Joseph Adams. De verhalen zijn geschreven uit het oogpunt van minderheden, wat afkomst, geaardheid en neurodiversiteit betreft. De bundel laat zien hoe zij een plek voor zichzelf weten te vinden in soms heel nare omstandigheden.
2 – New York 2140 (Kim Stanley Robinson)
Robinson is een van de populairste SF-schrijvers. Hij is vooral bekend geworden van zijn trilogie over Mars, ook een van mijn favoriete reeksen. Klimaatverandering heeft altijd een rol gespeeld in zijn werk en in New York 2140 laat hij een wereld zien die door klimaatverandering ingrijpend veranderd is. Zo staat New York voor een flink deel onder water en varen mensen tussen wolkenkrabbers door. Robinson heeft veel onderzoek gedaan voor hij is gaan schrijven en dat maakt dat het allemaal heel realistisch aanvoelt. Ook als een storm de stad treft. Uiteindelijk laat het boek je echter niet somber achter, integendeel! Robinson laat zien hoe, beginnend bij de bewoners van één wolkenkrabber, mensen kunnen gaan samenwerken en de macht breken van de onpersoonlijke bedrijven. Als iedereen zich aansluit bij deze beweging van onderaf hebben die laatsten geen enkele kans meer om te winnen. Het volgende boek van Kim Stanley Robinson, The Ministry for the Future, gaat ook over klimaatverandering en wat we kunnen doen om als samenleving stand te houden.
Ik werd zelf ook geïnspireerd door Walkaway van Cory Doctorow. Hij beschrijft in deze roman hoe in overstroomde, vergiftigde gebieden mensen zoeken naar nieuwe samenlevingsvormen. Ze onttrekken zich aan de kapitalistische samenleving en beginnen voor zichzelf. Daarbij maken ze gebruik van 3D-printers, computersystemen en gedeelde informatie. Deze roman deed me geloven dat het werkelijk mogelijk zou zijn onze samenleving anders in te richten. Een aanrader.
3 – A Closed and Common Orbit (Becky Chambers)
Dit is het tweede deel van de Wayfarers-reeks van Becky Chambers, maar volgens mij kun je de boeken prima los van elkaar lezen. In deze serie is de aarde voor een groot deel onleefbaar geworden, maar mensen leven op Mars en anderen hebben in een groot konvooi ons zonnestelsel verlaten. Uiteindelijk zijn ze op andere beschavingen gestuit en nu maken ze deel uit van een groter geheel. Chambers’ boeken gaan altijd over groepen heel verschillende mensen en buitenaardsen die met elkaar leren omgaan en elkaars eigenheid leren respecteren. Ze komen voor elkaar op en laten elkaar nooit vallen. Zo overwinnen haar personages ook de wonden die in het verleden zijn geslagen. Ik vind dat heel erg hoopvol, want het mensbeeld dat ik krijg als ik Twitter lees, is lang niet zo positief. Ik vond A Closed and Common Orbit het meest indrukwekkend. Daarin probeert onder andere een kunstmatige intelligentie te leven in een robotlichaam. En een meisje ontsnapt met behulp van een bijzondere vriend aan een leven in slavernij. Gewoon lezen zou ik zeggen.
A Closed and Common Orbit € 10,99
Het mensbeeld in de Noumenon-verhalen van Marina J. Lostetter vind ik ook inspirerend. In het eerste deel – Noumenon – reist een konvooi door de ruimte naar een andere ster, die vanaf de aarde gezien leek te knipperen. De reis duurt echter honderden jaren. Stabiliteit wordt bereikt door mensen te klonen. Maar zo makkelijk is het niet en in elke generatie komen de reizigers voor nieuwe uitdagingen te staan. Ze kunnen die alleen oplossen door samen te werken.
4 – Kinderen van Moeder Aarde (Thea Beckman)
Niet zo lang geleden heb ik Kinderen van Moeder Aarde van Thea Beckman herlezen. Het maakte net zoveel indruk als toen ik het als tiener las. Met mijn kennis over de wereldpolitiek en over de menselijke natuur die ik als volwassene heb, kon ik juist nog beter waarderen wat Beckman in dit boek presteert. Ook in dit boek is niet alles rozengeur en maneschijn. De wereld is ingrijpend veranderd en waar ooit Europa lag is een nieuwe militaristische macht in opkomst. Maar het ooit met ijs bedekte Groenland is nu ontdooit en daar is een nieuwe beschaving ontstaan. Een die eigen tekortkomingen kent (zoals de beperkte mogelijkheden voor mannen), maar die op heel veel terreinen beter is dan de onze. De Thulenaren leven in harmonie met de natuur, behandelen misdadigers humaan en streven ernaar zo weinig mogelijk geweld te gebruiken. Ik vind de wereld zoals Beckman die beschrijft een om naar te streven. Natuurlijk komen de oorlogszuchtige Badeners op een dag poolshoogte nemen en dan wordt de flexibiliteit van de Thulenaren tot het uiterste op de proef gesteld…
Kinderen van Moeder Aarde € 17,95
Recentere Nederlandstalige sciencefiction die een hoopvolle toekomst wil laten zien is de bundel Orkaanhoeders en Dijkenfluisteraars van Tais Teng en Jaap Boekestein. Zij beschrijven meerdere toekomsten waarin Nederlanders zich met de hun kenmerkende handelsgeest en inventiviteit stand houden in een door klimaatverandering veranderde wereld. Dit type SF noemen ze “Ziltpunk”. Plastic vriend is mijn poging een ziltpunkverhaal te schrijven.
5 – Seveneves (Neal Stephenson)
Een roman over de totale vernietiging van het aardoppervlak in een lijst met hoopgevende SF? Jazeker! In de flinke pil Seveneves van Neal Stephenson breekt de maan uiteen. De stukken zullen de aarde bombarderen en onbewoonbaar maken. De mensheid heeft nog twee jaar de tijd. Uit alle macht wordt geprobeerd een ruimtestation te bouwen en te bevoorraden waarin mensen kunnen overleven. Hiertoe moeten sommigen grote offers brengen. Niet alles gaat goed en politieke belangen van de aarde werken door in de ruimte. Maar de hoofdpersonen zetten door. Uiteindelijk maakt het verhaal een sprong in de tijd en zien we wat hun inspanningen hebben opgeleverd. Dit verhaal bevat veel technische details, maar toevallig houd ik daarvan. Ik zat bij het lezen van dit boek op het puntje van mijn stoel. Aanbevolen voor sciencefictionlezers die niet vies zijn van een infodump op zijn tijd.
Coyote van Allen Steele vond ik ook inspirerend. In deze mozaïekroman, opgebouwd uit korte verhalen, kapen mensen een ruimteschip om een repressief regime op aarde te ontvluchten. Via een wormgat komen ze terecht op de maan van een andere planeet: Coyote. Met elkaar proberen ze er een nieuwe maatschappij te stichten. Maar dat blijkt nog niet zo eenvoudig.
Johan Klein Haneveld – Top 5 Hoopgevende sciencefiction boeken
Johan Klein Haneveld schreef tot nu toe zeventien boeken, waaronder meerdere verhalenbundels, de novelle Plastic Vriend en de SF-roman IJsbrekers. De bundel verontrustende verhalen Ruisreizigers is het meest recent uitgekomen. Zijn korte verhalen verschenen onder andere op Modern Myths, in de tijdschriften Fantastische Vertellingen en SF Terra en in de bundels Ganymedes 17, Wereldbedenkers en Tenenkrommende Verhalen.
In november 2020 verschijnt van Johan de post-apocalyptische ‘sword & sorcery’-roman Hoeder van de Vulkaan. In 2021 volgt de horrorroman Scherven vol ogen en de dystopische SF-roman De Groene Toren. Lees ook zijn essays op Fantasy Schrijven.
Meer columns als Johan Klein Haneveld – Top 5 Hoopgevende sciencefiction boeken? Kijk in onze rubriek Columns!
© 2019-2024 Modern Myths
Reactie plaatsen