Met twee filmtrilogieën – The Lord of the Rings en The Hobbit – spellen als Middle-Earth: Shadow of War en de aankondiging van een nieuwe serie op Amazon is ook een jongere generatie helemaal op de hoogte van Hobbits, Orcs, Nazgûl, dwergen, elven en alle andere fantastische wezens van Midden-Aarde. In de biopic Tolkien zie je op een prachtig gedetailleerde wijze hoe de bedenker van deze fantasywereld, J.R.R. Tolkien, aan zijn inspiratie kwam. Maar ook wat hem getekend heeft.
De boeken van John Ronald Reuel Tolkien zijn voor velen de eerste introductie in de wereld van de fantasy geweest. De aanhoudende populariteit van deze verhalen zie je terug in de interesse die er is voor de biopic Tolkien. Hierin wordt het verhaal vertelt van deze Oxford professor in taal en literatuur vanaf zijn jonge jaren tot hij de pen ter hand neemt om te schrijven: “In een hol onder de grond woonde een Hobbit.”
Getekend door de Eerste Wereldoorlog
Tolkien plaatst het levensverhaal van J.R.R. Tolkien (Ronald) op het hoogtepunt van de Eerste Wereldoorlog, tijdens de Slag aan de Somme, waarbij meer dan een miljoen mensen omkwamen. Tijdens deze verschrikking probeert Ronald een jeugdkameraad te vinden in de loopgraven en denkt daarbij terug aan de andere belangrijke gebeurtenissen in zijn leven. De biopic zet hiermee de gruwel van de oorlog af tegen de pracht van de Engelse natuur, waar je Ronald als jongen ziet spelen tussen de rollende heuvels die de basis vormen voor ‘de Gouw’ (the Shire), waar de Hobbits wonen.
Al snel ziet zijn moeder zich gedwongen om haar twee zonen mee te nemen naar Birmingham, waar de smog en het vuil van het industriële tijdperk in schril contrast staat met de ongedwongenheid van het Engelse platteland. Tolkiens vader is eerder overleden aan reumatische koorts en als Ronald twaalf jaar oud is, overlijdt ook zijn moeder. De film neemt de moeite om te laten zien hoe Tolkiens moeder de liefde voor verhalen aan haar zonen overdraagt (ze leest voor uit de legende van Sigurd). Gedurende de hele biopic is dit de manier waarop regisseur Dome Karukoski de bekende en minder bekende feitjes uit het leven van de schrijver tot in detail behandelt.
Tolkien: feest voor de liefhebber
Het loont de moeite om je vooraf in te lezen in de levensloop van Tolkien, als je daar nog niets vanaf weet. Het is als liefhebber een feest om al die zojuist genoemde details uit de film te vissen. Zo leest professor Wright – een leraar die de liefde voor taal met Ronald deelt – met zijn klas het klassieke Oud Engelse heldengedicht Beowulf. Hiervan is ook een vertaling door Tolkien zelf uitgegeven (Beowulf: A Translation and Commentary). Professor Wright op zijn beurt doet weer denken aan de tovenaars Gandalf of Radagast. Zo zie je gedurende de hele film hints naar mogelijke invloeden die de schrijver in zijn verhalen heeft verwerkt.
Niet subtiel hierbij zijn de scènes waarin de geest van Sauron over de loopgraven van het WO I-slagveld rondwaard waar Ronald tot aan zijn enkels in het bloed staat. De vlammenwerpers zijn het drakenvuur, het gifgas de schimmen van de Nazgûl, het desolate, vernietigde landschap de wrede vlaktes van Mordor, waar de schaduwen zijn. De speurtocht naar zijn jeugdvriend, waarbij Ronald geholpen wordt door een soldaat, is de reis van Sam en Frodo om de ene ring naar de Doemberg (Mount Doom) te brengen.
Kameraadschap en liefde
Daar in zijn meest angstige momenten denkt Ronald – goed gespeeld door Nicholas Hoult (Mad Max: Fury Road, X-Men: Days of Future Past) – terug aan de kameraadschap en liefde uit zijn jeugd. Die warmte is wat je meeneemt uit de bioscoop. Aan de ene kant is het zijn vriendschap met drie medestudenten waarmee hij een broederschap vormt, aan de andere kant is het zijn liefde voor Edith Bratt, gespeeld door Lily Collins (The Mortal Instruments: City of Bones, Okja). Zij is de liefde van zijn leven en de inspiratie voor de elven, als hij haar ziet dansen onder een boom in de zon. Wederom een scène die je als liefhebber in deze biopic mocht verwachten.
De broederschap die de schrijver vormt met zijn vrienden zorgt ervoor dat hij de obstakels in zijn leven overwint. Het is de basis voor de relaties tussen de helden in The Lord of the Rings. Gedurende de hele film leef je met de jongens mee, maar aan het einde verdwijnen ze in mijn ogen iets te snel. Met enige kennis van de loop van de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog voorvoel je duidelijk wat er staat te gebeuren na de scène waarin een student de campus oprent en schreeuwt: “Engeland is in oorlog!” Het enthousiasme waarmee de studenten dat nieuws verwelkomen is typerend voor die tijd: men keek ernaar uit. Iedereen geloofde nog in “Dulce et decorum est pro patria mori”: het is zoet en gepast om te sterven voor iemands land (Horatius). Tolkien laat wel zien wat er met Tolkien zelf en een van zijn beste vrienden is gebeurd, maar vertelt tussen neus en lippen door hoe het de andere jongens is vergaan. Dat had uitgebreider gemogen.
Tolkien: voor de fans
Ook het einde van de film zelf had wel iets verder mogen gaan dan waar het nu stopt. Zoals gezegd eindigen we met het prille begin van De Hobbit, maar ik had ook graag C.S. Lewis – de schrijver van de The Chronicles of Narnia-boeken – nog gezien. Zijn invloed op The Lord of the Rings is ook een bekend gegeven en de literaire discussieclub ‘The Inklings’ waar Tolkien deel van uitmaakte, was ook een mooi voorbeeld van hoe vriendschap een centrale rol bleef spelen in het leven van onze geliefde Engelse schrijver.
Maar goed, Tolkien kan voor de fans natuurlijk nooit lang genoeg duren. Weet je nog weinig over het leven van de schrijver, dan is deze biopic een goede start om enthousiast te worden. Ben je liefhebber van Tolkien en (de betekenis van) taal, kunst en de klassiekers in het algemeen, dan moet je deze film zeker gaan kijken.
Tolkien draait vanaf 6 juni in de bioscoop.
Meer Modern Myths recensies vind je hier.
Reactie plaatsen