Kunstmatige intelligentie is een veelbesproken onderwerp dat in talloze sciencefictionfilms aan de orde komt. Tijdens Imagine Film Festival 2021 wordt onze relatie tot deze techniek in het themaprogramma Things to come: De menselijke maat van KI nader bekeken. De bijbehorende film The Trouble with Being Born legt de vinger meteen pijnlijk op ethische en morele kwesties waar we in de toekomst mee te maken zullen krijgen. Lees in Jeroens The Trouble with Being Born recensie hoe deze indringende sciencefiction je – ondanks dromerige beelden – keihard confronteert met de mens en zijn gevoelens.
Lees meer recensies in onze Imagine Film Festival 2021 special.
Als je gevraagd wordt naar films waarin kunstmatige – of artificiële – intelligentie een rol speelt, zul je meteen de klassiekers The Terminator of 2001: A Space Odyssey noemen. Het zijn schoolvoorbeelden van sciencefictionfilms die onze angst benoemen voor machines met een eigen ziel. Maar voorlopig is het moment waarop robots een eigen bewustzijn ontwikkelen – de “singularity” – nog ver van ons vandaan.
Het moment daarvoor – zoals ook in het boek RoboRecht van Django Mathijsen beschreven – is wel al akelig dichtbij. Robots zijn in de nabije toekomst vast al zover gevorderd dat ze nog geen zelfbewustzijn hebben, maar dat wel overtuigend kunnen simuleren. Dat is ook het geval in The Trouble with Being Born. Waarbij het er, zoals in het Things to come-thema van Imagine besproken, vooral over gaat hoe wij als mens daarmee omgaan.
David en Elli
Misschien heb je A.I. Artificial Intelligence van Steven Spielberg gezien. Deze sciencefiction was een project van de legendarische regisseur Stanley Kubrick die ook verantwoordelijk was voor het hier net genoemde 2001: A Space Odyssey. In A.I. Artificial Intelligence neemt een kinderloos stel de geavanceerde robotjongen David (Haley Joel Osment) in huis die ze als hun kind opvoeden. Als ze dan toch een eigen – echt – kind krijgen, zetten ze David zonder pardon opzij. De robot heeft echter net als een mens gevoelens en wil er alles aan doen om de liefde van zijn ouders weer terug te winnen. Het is een pijnlijke film die de vraag stelt in hoeverre David ook een “echt” persoon is.
De Duits-Oostenrijkse The Trouble with Being Born van regisseur Sandra Wollner (Das unmögliche Bild) doet aan die Spielberg-film denken, maar speelt zich eerder in onze toekomst af. De androïde Elli is lang zo geavanceerd niet als David, maar ze ziet er levensecht uit. Doordat je haar gedachten als narratief volgt, worden je eigen gevoelens op haar geprojecteerd en wordt ze haast een echt levend persoon. Haast, want de film toont voldoende kille, klinische beelden waarin Elli duidelijk een machine – zelfs een voorwerp – is.
The Trouble with Being Born recensie – Ongemakkelijke film
Juist dat gegeven maakt The Trouble with Being Born ongemakkelijk om naar te kijken. Je wéét dat Elli geen levend wezen is, maar ze voélt wel zo aan. Ze is bijvoorbeeld bang voor onweer. Je begrijpt dat dit een resultaat van haar programmering is, maar het geeft haar een levensechte identiteit. En als ze dan als voorwerp behandeld wordt, moet je wel nadenken over de vraag of dat op die manier wel kan. Mag je op die manier met een androïde omgaan? Wanneer is een machine geavanceerd genoeg om bepaalde rechten te krijgen?
Meisje en volwassen vrouw
Elli wordt gevoed met de herinneringen van haar eigenaar aan andere personen. Zij reageert op die gedachten en handelingen die je als kijker dus ook allemaal hoort en voelt. Het begint met Georg (Dominik Warta) die haar in huis heeft alsof het zijn dochter is. Zijn villa is prachtig, omringd door een zonovergoten tuin met zwembad. Je ziet hoe Georg van Elli houdt, haar zelfs aanbidt. Maar Elli reageert niet alleen als klein meisje, maar danst en beweegt ook als volwassen vrouw. Georgs relatie met Elli gaat ook verder dan enkel het zorgen voor de androïde alsof het een kind is. Maar Elli is een voorwerp, een ding, een zeer geavanceerde pop. Dan mag de eigenaar die toch gebruiken zoals hij dat wil?
Een sprankje onafhankelijkheid
Dat Elli vaak wegloopt, maakt het lastig haar niet te zien als meer dan een machine. Ergens zit een sprankje onafhankelijkheid, misschien zelf van leven, in haar. Als ze op een dag daadwerkelijk verdwaalt, wordt ze door een man opgepikt die hem aan zijn moeder (Ingrid Burkhard) geeft. Elli wordt aangekleed als jongen en gevoed met de herinneringen van de jong overleden broer van de vrouw. Eerst moet de moeder er niets van hebben, maar gaandeweg komt ook hier een emotionele band naar voren.
Dat maakt ook deze episode in het leven van Elli pijnlijk. De androïde valt terug in de herinneringen als de dochter van Georg en haar relatie met hem. Uiteindelijk gaat Elli weer op pad en loopt het slecht met haar af. Daarbij word je wederom met je neus op de feiten gedrukt: Elli is een machine. Maar inmiddels zie je haar ook als echt persoon.
The Trouble with Being Born recensie – Sciencefiction die je lang bij blijft
The Trouble with Being Born komt veel te dichtbij. Of het nu komt door de close-ups die Sandra Wollner gebruikt om haar personages vlak voor je te brengen, of de klinische, kille beelden van het Duitse (stedelijke) landschap; het voelt allemaal erg realistisch. Of is het Elli zelf, die afstandelijk en plastisch blijft, maar ook levensecht is?
Na de aftiteling blijft de film je nog lang bij. Als je interesse hebt in kunstmatige intelligentie en je jezelf afvraagt waar het de komende jaren naartoe gaat, krijg je met deze film stof tot nadenken. Nu al zie je in documentaires dat in bijvoorbeeld Japan mannen samenleven met geavanceerde poppen alsof het levende personen zijn. Waar ligt daar de grens? Mogen androïden bijvoorbeeld straks enkel gebouwd worden in volwassen vorm? Met The Trouble with Being Born heb je een handvat om daarover een mening te vormen.
The Trouble with Being Born recensie – Things to come
In het Imagine thema Things to come: De menselijke maat van KI gaat het niet zozeer om de machine, als wel over hoe wij invulling geven aan onze relatie en verbondenheid met het systeem. Er zijn doomsday scenario’s, maar ook visioenen van grenzeloze mogelijkheden. Kan AI de mensheid verbeteren of zelfs moreel overstijgen? Hoe houden we de (creatieve) controle, hoe kunnen mens en AI elkaar versterken? Het programma bestaat uit panelgesprekken, een keynote en de films The Trouble with Being Born, Absolute Denial, Coded Bias, Lapsis en Empty Body. Het complete programma vind je op de Things to come: De menselijke maat van KI pagina.
The Trouble with Being Born is online te zien op Imagine Film Festival 2021 vanaf 10 april om 15:00. Tickets en tijden vind je op de The Trouble with Being Born pagina. Bekijk hier de trailer:
Titel: The Trouble with Being Born
Regisseur: Sandra Wollner
Acteurs: Ingrid Burkhard, Simon Hatzl, Susanne Gschwendter
Distributeur: Panama Film
Genre: Sciencefiction / Drama
Imagine Film Festival 2021
Imagine is het grootste filmfestival voor de fantastische film in Nederland. Kijk tijdens Imagine Film Festival 2021 van 7 t/m 17 april online naar het beste op het gebied van fantasy, horror en sciencefiction. Bij Imagine draait alles om de verbeelding. Laat je meevoeren naar andere werelden. Of kijk anders naar onze eigen wereld. Daarbij onderzoekt het festival nieuwe vormen om fantastische verhalen te ervaren. Zoals virtual reality en fantastische games. In verdiepende programma’s biedt het festival achtergronden, geschiedenis en context. Voor onze recensies van de films en een interview kijk je bij onze Imagine Film Festival 2021 special!
Lees meer Modern Myths recensies!
Reactie plaatsen