Van vrijdag 2 tot en met zondag 4 februari kun je naar Other Futures, een sciencefictionfestival met een bijzondere, niet-Westerse insteek. In deel 3 van ons interview met artistiek directeur Brigitte van der Sande: o.a. Pumzi, klimaatverandering, Crumbs, Octavia Butler en Nnedi Okorafor. Dit is Other Futures deel 3.
Vervolg van deel 2. Lees hier en hier ook het eerste en tweede deel van het interview.
– We hebben op Modern Myths een column van onze auteur Johan Klein Haneveld dat daarover gaat: over cli-fi. Sciencefiction met klimaatwetenschap erin verwerkt. Hoe ziet de omgang met de Aarde er uit in niet-Westerse culturen, hoe komt dat terug in Other Futures?
We hebben een speciale dag in samenwerking met VondelSC. Dat gaat helemaal over storytelling en heet ‘New narratives for climate action’. Daarin gaan deelnemers van het festival verhalen vertellen over de omgang met de Aarde. Dat kan zijn door voorlezen uit een boek van een auteur, zoals Dilman Dilla, of het laten zien van een film, zoals Pumzi, van Wanuri Kahiu, waarin de Aarde geen water meer heeft. Het kan een lezing zijn van de hoofddocent van CHIFT; het is een hele diverse dag. Vandana Singh geeft een keynote over klimaatverandering. Zij is een fysica, die onderzoek doet naar klimaatverandering en sciencefictionschrijfster is. Zij pleit voor multidisciplinair kijken naar het klimaat: niet enkel vanuit één oplossing, de techniek. Of dat we allemaal onze auto de deur uit doen. Maar dat je op alle fronten – politiek, cultureel, maatschappelijk – samen kijkt hoe je het probleem aan gaat pakken.
Klimaatverandering is zo’n groot probleem, dat het je boven het hoofd groeit. Je voelt onmacht. Terwijl in andere culturen gedacht wordt: elke druppel maakt tezamen de zee. Het is een uitspraak van een Indiase activiste Vandana Shiva. Dat besef is belangrijk: wat je ook doet, het helpt. Je hoeft je leven niet helemaal om te gooien, maar alle kleine beetjes helpen. Je hoeft niet te stoppen met het reizen per vliegtuig, maar doe het bijvoorbeeld minder vaak.
– In sciencefictionfilms als Elysium en District 9 van regisseur Neill Blomkamp, zie je een toekomst waarin de Aarde een sloppenwijk is (Elysium) of een buitenaards ras in een sloppenwijk in Afrika belandt (District 9). Die films confronteren je als Westerse kijker met de ellende in Afrika. Hoe benaderen Afrikaanse filmmakers de toekomst in hun sciencefiction, gezien zij uit die maatschappij komen?
Goed dat je het vraagt, want dit is interessant. De film Crumbs van de Spaanse regisseur Miguel Llansó, met een volledige Ethiopische cast, heeft geen decors gebouwd. Je ziet enkel de dystopische landschappen die daar ook daadwerkelijk zijn. Maar het is een heel optimistisch verhaal, net als de eerder genoemde film Pumzi. Die regisseuse is een van de oprichtsters van de Afrikaanse beweging ‘Afrobubblegum’, omdat ze zo moe werd van hoe Afrika in het Westen in de pers kwam, met oorlog en ellende. Deze beweging laat juist de lol van Afrika zien, het vieren van de Afrikaanse culturen. Dit positieve beeld is voor zowel het Westen, als voor de Afrikanen zelf. Other Futures viert zo ook de verschillende culturen in de wereld.
De Mexicaanse kunstenaar Fran Ilich is ook op Other Futures. Hij laat zien hoe je zelf dingen kunt doen. Hij zal een kantoor/beursstand maken waarin je de relatie tussen Mexicaanse Zapatista boeren en Amerika kunt zien, waar hun maïs gebruikt wordt voor het maken van popcorn. Aan de ene kant heb je dan de onderdrukte Zapatista, terwijl je aan de andere kant het reusachtige Hollywood filmimperium hebt dat drijft op die enorme bekers popcorn. Weer een voorbeeld van een druppel die de wereld verandert.
– In Westerse sciencefiction zijn het vaak mega-corporaties die de vijand worden: Weyland Corporation (Aliens als product), MegaCorp (commerciële politiemacht), Cyberdyne (AI). Tegen welke machtsstructuur zet niet-Westerse sciencefiction zich af?
Vaak tegen het Westen zelf. Vanwege het koloniale ingrijpen uit de geschiedenis. Maar vaak is er ook geen vijand, dat is een Westers angstbeeld van onmacht; de grote bedrijven die je verstand te boven gaan. Niet-westerse sciencefiction ziet de ‘schuld’ bij onszelf, dus moeten we zelf kansen maken om verandering teweeg te brengen.
– We kennen veel Westerse sciencefiction klassiekers als 1984, Blade Runner, Alien, 2001: A Space Oddyssee, The Hitchhikers Guide to the Galaxy; zijn er niet-Westerse klassiekers die we op het festival gaan zien, of kun je titels noemen van klassiekers die we moeten zien en lezen voor we naar Other Futures gaan?
Goeie vraag. Octavia Butler is een heel belangrijke Afrikaans/Amerikaanse schrijver, een voorloopster die vele mensen heeft beïnvloed. Seed to Harvest is een belangrijk boek van haar. Er is een studie in Amerika dat naar haar vernoemd is, waarin mensen geleerd worden over zichzelf te schrijven.
In films kan ik minder makkelijk een naam noemen. Film is een duurder medium en daar begint men nu pas met kleine cameraatjes producties te maken. Films als Blade Runner bestaan gewoon nog niet buiten de Westerse cultuur. In Japan natuurlijk weer wel, met films als Ghost in the Shell.
Het American Book Center zal aanwezig zijn om van sommige schrijvers werk te verkopen, zoals Nnedi Okorafor uit Nigeria. Zij is een opkomende ster, ook in het Westen. Haar boeken worden verfilmd en ze heeft de Hugo en Nebula Award gewonnen voor verschillende boeken. Op 25 januari is er ook een pre-festival event show bij American Book Store met de Filippijnse schrijfster Rochita Loenen-Ruiz Dat gaat over hoe je een nieuw beeld van de maatschappij creëert door middel van sciencefiction.
– Wat is je persoonlijke favoriet op Other Futures?
Dat ga ik niet zeggen, ik heb zoveel favorieten. Ik ben zelf al zenuwachtig dat ik niet alles kan zien. Er is gewoon teveel tegelijkertijd. Op muziekgebied verheug ik me erg op Black Constellation, uit Seattle, Amerika. Die hebben een speciaal programma op zaterdag.
Je moet je als bezoeker laten onderdompelen in al de verschillende disciplines. Ben je geïnteresseerd in ecologie, ga dan zeker naar een wetenschappelijke lezing en volg een schrijver die dit in zijn/haar werk gebruikt. Ga ook naar iemand die daar vanuit muziek en performance aandacht aan besteedt. Zo zie je hoe mensen uit andere culturen vanuit andere disciplines daarmee aan de gang gaan.
– Hoe ziet de toekomst er uit volgens de makers van Other Futures? Gaat de mensheid het redden?
Jazeker, dat maakt het ook interessant om deze makers en denkers te zien. Het zijn hybride werkers: musici, schrijvers, wetenschappers, activisten. Ze doen meer naast elkaar, meer constructief. Dan begrijp je dat alles met elkaar samenhangt. Je hele leven is één geheel, je kunt meerdere dingen in gang zetten. Werken overdag, thuiskomen en schrijven en in het weekend actie voeren. Daar kun je veel van leren. Je komt uit Other Futures met een heel positief mensbeeld.
– Richt de niet-Westerse sciencefiction zich dan meer op een Utopie, terwijl we in het Westen naar een dystopie neigen?
Ja, het is wel een hele algemene uitspraak, maar je kunt daar op uitkomen. Aliens bestaan niet in de niet-Westerse sciencefiction. Iemand van een andere planeet wordt een vriend. In het Westen vaak een vijand. Het is een andere manier van denken. Dat leer je als je met sciencefictionmakers over de hele wereld in contact komt. Je merkt dat je ideeën kunt uitwisselen als wereldburgers. Other Futures laat die universele beeldtaal zien. Waardoor sciencefiction van niet-Westerse en Westerse cultuur toch weer bij elkaar komen.
Other Futures wordt op 14 januari geopend met een tentoonstelling in de Melkweg Expo Amsterdam. Voor het programma van Other Futures kijk je hier.
Je kunt ook meedoen met een crowdfunding project voor de realisatie van Other Futures. Om mee te doen, klik op www.voordekunst.nl.
Other Futures – Interview Brigitte van der Sande
Deel een van dit interview lees je hier, over de inspiratie om Other Futures in het leven te roepen.
Deel twee van dit interview lees je hier, over hoe je je in Other Futures kunt onderdompelen.
