Ondeeds de Loutere recensie – Religieuze satire in een nieuw jasje

Begin dit jaar bracht uitgeverij Spatterlight twee heruitgaven op de markt van klassieke Nederlandse fantasy van de Groningse leraar, muzikant en schrijver Peter Schaap. Jeroen recenseerde al Schaaps eerste fantasyroman De Schrijvenaar van Thyll uit 1987. Nu is het de beurt aan de tweede heruitgave: de religieuze satire Ondeeds de Loutere. Dit verhaal uit 1988 is iets totaal anders dan het magische avontuur van Zaranthe van Thyll, al is de nuchtere vertelstijl vol gevatte humor wel hetzelfde. En dat maakt ook dit boek een juweeltje om in je boekenkast te hebben. Lees onze Ondeeds de Loutere recensie! 

Lees ook Jeroens De Schrijvenaar van Thyll recensie.

In een grot in het Alerwoud kun je met je problemen terecht bij Ondeeds de Loutere. Deze kluizenaar herbergt daar een louteringsvlammetje van de heilige Sinte Agnese van Valterheerde die door ratten het martelaarschap vond. Met zijn geloof en de magie van het vlammetje helpt hij de armelui en keuterboertjes in de nabijheid van het woud.

Maar het onderhouden van het heilige vlammetje valt Ondeeds naarmate hij ouder wordt steeds zwaarder. Op een dag – als hij een wel zeer zware periode van vasten en mediteren achter de rug heeft – vergaat hij haast van de honger. Het seizoen is al ver gevorderd en voedsel is schaars. De laatste eetbare knollen zijn keihard en enkel verteerbaar als je ze eerst kookt. Had Ondeeds nou maar een vuurtje…

Koop Ondeeds de Loutere

Een kluizenaar in geloofscrisis

Ondeeds begaat uit nood het ondenkbare: hij gebruikt het louteringsvlammetje van de heilige Agnese om zijn knollen op te koken. Het vlammetje dooft en de geest van Agnese lijkt de kluizenaar te verlaten. In wanhoop besluit Ondeeds de enige uitweg te nemen die hem rest: op bedevaart gaan naar Valterheerde om daar waar Agnese gestorven is, boete te doen en haar vergeving te vragen. Maar Ondeeds kan niet bevroeden hoe zwaar die tocht zal worden en waar het allemaal toe zal leiden.

Er zijn namelijk nog andere krachten in het spel. De natuurgod Pan kruist het pad van Ondeeds en bemoeit zich met de gang van zaken. En ook al probeert Ondeeds deze heidense invloed het hoofd te bieden, kan hij niet anders dan toegeven aan een kort uitstel van zijn bedevaart. Met alle gevolgen van dien.

Ondeeds de Loutere recensie – Een veelbewogen, komische bedevaart

Een bijzonder bewogen en komische reis begint, waarbij Ondeeds van het ene ongemak in het andere valt. Al snel krijgt hij te maken met duivelse krachten waar hij ternauwernood aan ontsnapt. Hierbij maakt hij kennis met Chadida, een mysterieus dienstmeisje en ziener die Ondeeds nog meer doet twijfelen aan zijn geloof.

Het gaat van kwaad tot erger als Ondeeds steeds meer op de proef wordt gesteld en hij te maken krijgt met wonderen, de liefde en de inquisitie. De kluizenaar tuimelt tegen zijn zin van de ene bizarre gebeurtenis in de andere, terwijl de loop van het lot van het land steeds meer van hem afhankelijk lijkt te zijn.

Een nuchtere versie van Don Quichot

Ondeeds de Loutere doet bij tijd en wijle denken aan een fantasy-versie van Don Quichot, oftewel De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha van Miguel de Cervantes. Niet zozeer vanwege hoe waanzinnig deze nepridder was, maar wel in hoe de middeleeuwse samenleving en de religie op de hak worden genomen.

Ondeeds is – ondanks zichzelf – een speelbal van machten die buiten hem liggen. Zowel bovennatuurlijke als maatschappelijke invloeden drijven hem van zijn bedevaart, terwijl Chadida hem – in contrast met Sancho Panza uit Don Quichot – juist probeert te behouden voor lichamelijke en geestelijke gevaren.

Ondeeds de Loutere recensie – De humor van religie

Net als in De Schrijvenaar van Thyll weet Peter Schaap je met weinig woorden moeiteloos naar de Middeleeuwen te brengen, waar modderige weggetjes en kille wouden de sfeer van het verhaal maken. In nuchtere taal schetst hij geloofwaardige personages die onnozel, grillig, gevaarlijk en vooral grappig kunnen zijn.

Ben je – net als ik – gebiologeerd door hoe mensen de haast magische rituelen van het geloof aan kunnen hangen, dan is Ondeeds de Loutere een boek dat je regelmatig hardop zal doen lachen. Vooral als de hoogste kerkelijke machten in het spel komen en politiek ook een grote rol gaat spelen. Die humor en religieuze satire geven je ook zin om Monty Python’s Life of Brian weer eens te kijken.

Een beklemmende duisternis van de ziel

Daarbij verbaasde ik me opnieuw over hoe Peter Schaap dreiging in zijn verhaal weet te stoppen. Waren het in het vorige boek dat ik van hem las de middeleeuwse martelpraktijken waar ik van huiverde, in Ondeeds is er een beklemmende duisternis waar je ziel gevaar loopt dat je bij de keel grijpt.

Misschien komt het omdat ik zelf ook opgegroeid ben in Groningen, maar het donker op het platteland, waar de kille wind rond eenzame hoeves waait, is een sfeer waar mijn nekharen van overeind gaan staan. Je weet namelijk nooit wat er in dat duister huist…

Ondeeds de Loutere recensie – Een Groningse fantasy schatkamer

Na het lezen van Ondeeds de Loutere ben ik – net als na De Schrijvenaar van Thyll – blij dat uitgeverij Spatterlight de moeite genomen heeft om deze beide bijzondere boeken in druk te houden. Ook de tekst van dit tweede boek is onlangs door Peter Schaap zelf herzien. Een wederom prachtige omslag van M.J. ter Brughe maakt het geheel compleet.

Hopelijk vinden beide boeken van Peter Schaap een nieuw publiek dat – net als ik – erachter komt dat er een ware Groningse fantasy schatkamer uit omstreeks de jaren 80 voorhanden is. Peter Schaap heeft nog genoeg andere boeken geschreven, waar ik nu ook benieuwd naar ben. Wat mij betreft geeft Spatterlight nog meer van die verhalen op de manier van Ondeeds en De Schrijvenaar uit. Zo blijft het werk van Schaap onder de aandacht en hoef ik niet stad en land af te zoeken naar de oorspronkelijke uitgaves!

Titel: Ondeeds de Loutere
Auteur: Peter Schaap
Uitgever: Spatterlight
ISBN: 978-16-194-7446-8

Modern Myths Shop

Lees meer Modern Myths recensies!