Soms vergeet je door de gewenning aan onze huidige luxe-maatschappij met verwarming, genoeg te eten en goede gezondheid dat er in de geschiedenis verschillende volken zijn geweest die ook het toppunt van de menselijke beschaving waren in hun tijdperk. Beschavingen die allemaal weer verdwenen. Podcaster en amateurhistoricus Dan Carlin wijst je er in zijn boek Hardcore History op dat de bevolking van die machtige rijken destijds niet geloofden dat hun macht ooit zou verdwijnen. In acht hoofdstukken neemt de Amerikaanse auteur je mee naar deze beschavingen en laat zonder blad voor zijn mond zien welke ellende hen ten deel gevallen is. Waarbij hij de vraag stelt: kunnen wij daaraan ontkomen, of is het een kwestie van tijd voor het ons ook overkomt? Een boek dat vandaag de dag een stuk relevanter lijkt.
Al deze ‘ongewone geschiedenisvragen’ – zoals HarperCollins dat noemt – komen zeker in het boek aan de orde. Maar de strekking van het boek in zijn geheel is niet zo lollig. Carlin stelt zich voornamelijk de vraag: hoe dicht zitten we als moderne samenleving op het scenario zoals geschetst op het einde van de klassieke Planet of the Apes?
Het einde is nabij
Op de Hardcore History podcastpagina zie je titels die beter bij het boek passen, zoals Blueprint for Armageddon. In de Amerikaanse versie heet het boek ook gewoon The End Is Always Near: Apocalyptic Moments, from the Bronze Age Collapse to Nuclear Near Misses. In zijn nawoord heeft Carlin het nog over zijn niet gebruikte ondertitel En ze leefden allemaal nog lang en gelukkig. Waarbij de auteur dat definieert als: de mensheid die in een tijdperk leeft waarin, voor één keer in ons bestaan, het einde niet altijd nabij is.
Misschien is deze insteek te pessimistisch voor het Nederlands publiek? Of komt het nu niet uit, met de toenemende spanningen in de wereld? Wat de reden ook is, het maakt het boek er niet minder interessant door. Het is ook wel eens goed om tussen de dagelijkse beslommeringen door stil te staan bij de geschiedkundige feiten die je er op wijzen dat er tot nu toe nog nooit een beschaving is geweest die vroeger of later niet verdwenen is. De menselijke geschiedenis is onderhevig geweest aan talloze veranderingen, waarvan de meeste gewoon door onszelf veroorzaakt zijn.
Hardcore History: barbaren, epidemieën en oorlogen
Als je geschiedenisliefhebber bent (of gewoon een beetje opgelet hebt op school), zul je niet veel nieuwe dingen leren van Hardcore History. Wel hangt Carlin de wereldgeschiedenis op een onderhoudende manier op aan zijn onderwerp, met veel humor en overdenkingen die iedereen zich wel eens afgevraagd kan hebben. Niet dat je daar harde conclusies bij krijgt, want Carlin baseert zich op geschiedkundig onderzoek wat nu voor handen is, met nog steeds dezelfde hiaten en aannames die laten zien dat we veel weten, maar ook heel veel nog steeds niet. Carlin wijst je daarbij regelmatig op de gedachte dat de mens in de hoogtijdagen van bloeiende beschavingen als het Romeinse rijk, het Assyrië in de ijzertijd of zijn rijke en machtige buurrijk Babylonië, op dat moment ook niet zou geloven dat hun wereld eindigend zou zijn. Dat in sommige gevallen nog geen generatie later hun steden in puin lagen en de vergetelheid zou intreden. En of dat nu kwam door de inval van barbaren, klimaatverandering, epidemieën, burgeroorlogen of een combinatie van dit alles, deze rijken die op dat moment het toppunt van de ‘beschaafde’ wereld waren, zijn in de loop der eeuwen volledig verdwenen. Waarom zou het met onze moderne beschaving anders zijn?
Hoe ik leerde me niet druk te maken
en de bom lief te hebben
Het laatste gedeelte van Hardcore History laat zien hoe dichtbij we al gekomen waren tijdens de Koude Oorlog. Hoe de uitvinding van de atoombom het leven veranderde. Naast de bekende feiten stelt Carlin hier veel filosofische kwesties aan de kaak. Waarom zijn die bommen ontwikkeld, hoe werd besloten met die kracht om te gaan en waarom werden er – ondanks de morele bedenkingen – meer en meer van die allesvernietigende wapens ontwikkeld? Waarbij dan zo’n vraag gesteld wordt waar HarperCollins het boek mee aanprijst: zou Julius Ceasar of Alexander de Grote zulke wapens vaker ingezet hebben dan Truman in de Tweede Wereldoorlog dat gedaan heeft? Zouden die machthebbers zulke krachtige wapens zonder problemen afgevuurd hebben en ons voor gek verklaren om ze op stal te houden? Zijn we als mensheid in moreel opzicht gegroeid, of is het een tijdelijke ‘verlichting’ tot onze menselijke aard weer de bovenhand krijgt en we elkaar alsnog te lijf gaan en we de beschaving wederom enkele decennia in duistere middeleeuwen storten? We hebben dat namelijk al talloze malen eerder gedaan.
Observeer de geschiedenis
Deze blik op de mensheid geeft Carlin door de geschiedenis in zijn totaliteit vanaf een afstandje te observeren en de juiste vragen te stellen. Vragen die wellicht vaak voor de hand liggen, maar daardoor niet minder interessant zijn. Voor Carlin naar de maatschappijen kijkt die verdwenen zijn om daarna naar de Koude Oorlog over te stappen, vraagt hij zich af of mensen vroeger harder waren. Of dat zij anders in het leven stonden wat mentaliteit betrof. Vreselijke epidemieën als de Zwarte Dood (de pest) en de pokken die honderden miljoenen mensen het leven kostten, kindersterfte en oorlogen waren aan de orde van de dag. Was je daar als mens destijds aan gewend? Carlin vraagt zich af hoe we als moderne mens op zulke tegenslagen zouden reageren. Wat als er nu een vreselijke epidemie zou rondwaren? Hardcore History kwam begin dit jaar uit, voor de huidige Corona-crisis, waarmee deze vraag ineens relevant is. We mopperen nu al dat we verplicht thuis moeten blijven, terwijl de medische wetenschap ons gelukkig in staat stelt zulke maatregelen te nemen. Ten tijde van de pest en de pokken wist men vaak niet wat er aan de hand was, waardoor zulke ziektes over de hele wereld de vrije hand hadden. Om met een andere schrijver te spreken: “De belangrijkste les van de geschiedenis is: vroeger was alles slechter.” (Rutger Bregman, Gratis geld voor iedereen, De Correspondent, 2017)
Hardcore History: krijgt Charlton Heston gelijk?
Hoe waar die uitspraak van Bregman ook is, Carlin wijst ons erop dat zonder alle ellende uit de geschiedenis de wereld er heel anders uit had gezien. Dit is op zich natuurlijk ook een open deur, maar doet je wel nadenken over de vraag: zou ik geboren zijn als de grote oorlogen van vroeger niet gewonnen of verloren waren door de partijen die aan de frontlinies stonden? Zou een Derde Wereldoorlog wél plaatsgevonden hebben als er geen atoomwapens waren ontwikkeld? En de vraag waarmee Carlin zijn boek in zijn nawoord eindigt: zijn we blij met die massavernietigingswapens als we er eentje kunnen gebruiken om een beschavingsvernietigende asteroïde die op de aarde afsuist in de ruimte aan gruzelementen te schieten? Is die heldendaad de niet te bevatten ellende van de Tweede Wereldoorlog waard geweest?
Hardcore History doet je nadenken over de niet-makkelijke vragen die de geschiedenis oproept. Of die vragen je liggen, bepaalt voor een groot deel of je van Carlins boek kunt genieten. Het doet je in ieder geval weer eens stilstaan bij je eigen levensfilosofie: ben je een optimist die gelooft in de mogelijkheid van de mens om boven zichzelf uit te stijgen, of ben je een pessimist die de klassieke dialoog uit de eindscène van Planet of the Apes zo met Charlton Heston mee op kan dreunen? Of ben je dan juist een realist? Dan Carlin zet je daar in ieder geval over aan het denken en dat maakt Hardcore History bijzonder onderhoudend. Dat heeft HarperCollins wel heel goed gezien.
Titel: Hardcore History
Auteur: Dan Carlin
Uitgever: HarperCollins
ISBN: 978 94 027 0431 0
Modern Myths Shop
Lees meer Modern Myths recensies!
© 2019-2024 Modern Myths
Reactie plaatsen