Dune recensie – De goddelijke visie van Denis Villeneuve op Arrakis

Ah, mijn woestijn, mijn Arrakis, mijn Duin. Het spel om je specie begint opnieuw. Regisseur Denis Villeneuve (Arrival, Blade Runner 2049) brengt een moderne verfilming van het best verkochte sciencefiction boek ter wereld – Dune van Frank Herbert – naar de bioscoop. Deze versie van dit weergaloze epos is een echte space opera, met de nadruk op opera. Hij duurt twee-en-een-half-uur lang, is bombastisch episch en Grieks tragisch. Lees in onze Dune recensie of Villeneuve met dit eerste deel van een gepland tweeluik een nieuw publiek voor het klassieke Duin-verhaal weet te ontginnen.

Duin – Dune – is naast Star Wars en Star Trek een van de meest herkenbare sciencefiction universums ter wereld. Maar waar die eerste twee commerciële mega-franchises zijn, is Duin toch meer op de achtergrond verdwenen. Frank Herbert schreef zes boeken in de serie, waarvan het eerste deel – Dune – in 1965 verscheen. Zoon Brian Herbert schreef met co-auteur Kevin J. Anderson enkele spin-offs en prequels en er zijn bordspellen en computergames rond de lotgevallen van Paul Atreides en zijn familie uitgebracht.

In het jaar 2000 en 2003 verschenen er televisieseries gebaseerd op het sciencefiction epos, maar de bekendste bewerking van het verhaal is natuurlijk de David Lynch (Twin Peaks) film uit 1984. De regisseur heeft al een poos afstand genomen van zijn film met Kyle MacLachlan als Paul Atreides en Sting als Feyd Rautha. De studio bepaalde hoe de uiteindelijke versie van de film in de bioscoop verscheen en Lynch is met name daarin teleurgesteld. Van zijn drie uur durende visie bleef uiteindelijk twee uur en een kwartier over. Ook in de latere home entertainment versies is dat nooit meer goed gekomen.

Van David Lynch naar Denis Villeneuve

Maar de Dune van David Lynch is stof voor een ander artikel. Nu – 37 jaar later en 56 jaar na het verschijnen van het boek – is het de beurt aan regisseur Denis Villeneuve. Deze Canadese filmmaker maakte op sciencefictiongebied indruk met de prachtige films Arrival en Blade Runner 2049.

Zijn ingetogen vertelstijl combineert goed met de weidse, imposante beelden van futuristische steden en ruimtevoertuigen die aan je oog voorbij trekken. Zijn personages zijn tragische helden; personen met onderliggende angsten en kwetsbaarheden, die stil en onuitgesproken naar voren komen. Het kleurenpallet, de muziek; alles klopt in een Villeneuve-film. Perfect dus voor een episch scifi-drama als Dune.

Dune recensie – Epische, Griekse tragedie

Dune - Frank Herbert — Dune – Frank Herbert

Toch is het ook meteen die ingetogen stijl die een stempel drukt op deze nieuwe Dune verfilming. De film duurt twee-en-een-half uur, maar vliegt voorbij. En ondanks dat je moet ontwaken uit de wereld waarin je ondergedompeld bent en erachter komt dat de tijd gevlogen is, mis je een connectie met de film. Villeneuve benadert het verhaal als een episch drama, een Griekse tragedie. De hoofdrolspelers zijn goden op het toneel van het universum, de symboliek is religieus. Je wordt als kijker op afstand gehouden en ziet het epos aan je voorbij trekken. Hierdoor voelt de kokende woestijn van Arrakis toch vooral kil aan.

Heb je de boeken van Frank Herbert gelezen, dan weet je dat het meeste spektakel pas later in het verhaal losbarst. Deze Dune verfilming is het eerste deel van een tweeluik, dus ook Villeneuve bewaart het beste voor het laatst. Maar daarmee mist het publiek dat niet bekend is met het verhaal een motivatie om écht mee te leven met de personages. Ik kan me voorstellen dat je, als je de boeken niet gelezen hebt of de Lynch-film niet kent, je afvraagt waarom de keizer het huis Atreides naar Duin stuurt. Waarom hij het huis Harkonnen van de zandplaneet wegstuurt. Er wordt tussen neus en lippen wel iets verteld over het grotere geheel achter het gebeuren, maar het wordt niet getoond. En daarmee mist een belangrijk deel informatie dat waarschijnlijk pas in deel twee aan bod komt.

Op gepaste afstand van de Shai-Hulud

Laat ik op dit moment wel even aangeven dat ik groot Villeneuve-fan ben en ook zeker genoten heb van zijn Dune. Maar zoals gezegd, ik had graag wat dichter bij de personages betrokken willen zijn. Een voorbeeld. Een van de bekendste visuele elementen van het Duin-verhaal zijn natuurlijk de “Shai-Hulud”; de zandwormen. Met de moderne CGI special effects verwacht je die van heel dichtbij aan te mogen raken. Maar dat gebeurt niet. Ook de wormen zie je vanuit de verte aankomen. En als ze dan aan de oppervlakte verschijnen, sta je zelf alweer op afstand. Dit geldt eigenlijk voor alle sciencefiction elementen in de film: de grootse schaal wordt getoond door er op gepaste afstand naar te kijken.

Om de vergelijking nog maar eens te trekken: in de moderne Star Wars en Star Trek films en series zit je wel dicht op de actie. Je kijkt over de schouder van The Mandalorian mee; het is net of je aan boord bent van de Enterprise. Je ziet het gegroefde gezicht van Jean-Luc Picard. Ik snap de stijlkeuze van Villeneuve in Dune. En het is ook echt heel erg mooi, maar het spettert niet. En dat is jammer.

Dune recensie – Sterrencast

De meeste emotie in Dune wordt door Dave Bautista (Army of the Dead, Guardians of the Galaxy) als Glossu ‘Beast’ Rabban getoond. Deze Harkonnen is gefrustreerd over de beslissing van de keizer om hen terug te laten trekken van Arrakis. Hij schreeuwt tegen zijn heer en meester, baron Vladimir Harkonnen. En daar waar acteur Kenneth McMillan in de Lynch-versie een grotesk, over-the-top monster was, is acteur Stellan Skarsgård (The Man Who Killed Don Quixote) in deze Villeneuve-film meer een pafferige “godfather”. Hij is wel de god van de onderwereld en rijst bijvoorbeeld op uit een teerachtig, genezend bad; maar ook hier is alles ingetogen, kalm. Ik had meer woede en emotie willen zien, zoals Glossu Rabban toont.

Naast Bautista en Skarsgård zie je nog veel meer bekende gezichten. Zendaya (Spider-Man: Homecoming) speelt Chani van de Fremen. Javier Bardem (Pirates of the Caribbean: Salazar’s Revenge) is haast onherkenbaar als een van hun leiders, Stilgar. Aan de Atreides zijde zien we Josh Brolin (Avengers: Infinity War) als Gurney Halleck, Jason Momoa (Justice League) als Duncan Idaho en Oscaar Isaac (The Last Jedi) als Duke Leto Atreides. Stuk voor stuk geweldige acteurs die de film naar een hoger niveau tillen.

Timothée Chalamet, gebeeldhouwde Adonis

En dan hoofdrolspeler Timothée Chalamet (Little Women, Beautiful Boy) als Paul Atreides. Hij is inderdaad een “beautiful boy”, maar ook hier mocht wel iets meer emotie worden getoond. Zijn transformatie naar de beloofde “Kwisatz Haderach” is ook alsof je naar een perfect uitgehouwen standbeeld van Adonis kijkt. Op de woestijnplaneet Arrakis is elk druppeltje water kostbaar en wordt opgevangen door speciale pakken om als drinkwater te gebruiken. Maar iets meer tranen voor ze verdampen hadden hier gemogen.

Dune recensie – Het lange wachten op Dune 2

Zoals je merkt, is er heel veel te vertellen over deze nieuwe Dune-verfilming. Maar voor het lezen van deze Dune recensie ook twee-en-een-half-uur gaat duren, nog het volgende. Ga deze film zien. De prachtige kostuums, de schitterende muziek van Hans Zimmer en het bombastische, meeslepend tragische verhaal zijn echt de moeite waard. Terwijl tegelijkertijd de kostuums ook zorgen dat de gezichten van de acteurs bedekt worden en de gezichten die je wel ziet, stoïcijns hard zijn. Het draagt allemaal bij aan het gevoel van opera: je krijgt een lang verhaal voor je kiezen waar je voor moet werken. Maar wat een kijkervaring!

Gelukkig gaan de geruchten dat Denis Villeneuve binnenkort gaat beginnen aan de opnames van Dune 2. Ik ga alvast mijn bijdrage doen door nogmaals naar de bioscoop te gaan voor dit eerste deel. En als ik ergens geld moet storten om de opnames van deel twee te helpen financieren, hoor ik dat graag van Warner Bros. Ik kan nu al niet wachten op de marathon première van het vervolg, dat er vast gaat komen. Ik heb er alle vertrouwen in dat Dune 1 met meteen erachteraan deel twee het klassieke sciencefiction verhaal van Frank Herbert volledig tot zijn recht doet komen. Op die manier voel ik me toch betrokken bij deze Dune!

Dune draait vanaf 16 september in de bioscoop. Bekijk hier de trailer:

Titel: Dune
Regisseur: Denis Villeneuve
Acteurs: Timothée Chalamet, Zendaya, Oscar Isaac, Josh Brolin, Jason Momoa
Uitgever: Warner Bros
Genre: Sciencefiction