Imagine Film Festival 2018 – Interview Chris Oosterom deel 2

Van woensdag 11 tot en met zaterdag 21 april kun je je in EYE Amsterdam elf dagen lang laten meeslepen door het Imagine Film Festival 2018: Modern Myths sprak met artistiek directeur Chris Oosterom over de 34^e editie van dit bijzondere festival. Een interview in drie delen over het fantastische verhaal van toen en nu – Deel 2, over hoe het vertellen van fantastische verhalen veranderd is, de ‘Hero’s Journey’ en wanneer een verhaal een klassieker wordt.

Vervolg van deel 1.

Het eerste deel van dit interview lees je hier.
Het derde deel van dit interview lees je hier.

• Dit jaar is het thema op Imagine Film Festival 2018: ‘fantastische verhalen van vroeger en nu’. Het blokkenschema is klaar, heb je het nu rustiger?

Voor mij wordt het iets rustiger als het programma op slot gaat, het werken naar dat punt is nog wat stressvoller, als bijvoorbeeld een of twee films op het allerlaatste moment moeten worden binnengehaald. Het moment dat dat gebeurt en het programmaboekje is klaar, dan krijg ik het iets rustiger.

• Wat is er veranderd aan het fantastische verhaal vergeleken met 34 jaar geleden, toen Imagine begon?

Ik denk dat de verhalen zelf niet echt veranderd zijn. Het is de manier waarop ze verteld worden dat veranderd is. Je hebt het gehad over Marvel. Hun ‘worldbuilding’ is een prachtig voorbeeld, wat exclusief is voor de fantastische film. Worldbuilding had je ook bij Star Wars: iedere episode speelt zich in hetzelfde universum af. Marvel heeft nu heel veel uiteenlopende films die zich binnen één universum afspelen. Dat was er nog niet. Een wereld die grenzen van één film of één franchise overstijgt. Anderen volgen dat voorbeeld nu.

Je ziet ook dat met de komst van het digitale een verhaal over meerdere media wordt verteld. Zoals Game of Thrones; dat waren boeken, nu is er televisie, zijn er comics, speelfilms. En er is Netflix, de opkomst van kwaliteitstelevisie. 34 jaar geleden was daar toch vooral weinig budget, B-talent, het werd snel gemaakt. Dat was om geld te verdienen en de bioscoop was het walhalla.

Maar je ziet ook dat Game of Thrones als speelfilm heel erg moeilijk zou zijn. Ik denk dat als Peter Jackson nu de keuze zou krijgen, hij van Lord of the Rings niet drie speelfilms zou maken, maar een tien- of twintigdelige televisieserie. Daarin is heel veel ruimte voor bijfiguren, het uitdiepen van plotlijnen. Dat heeft heel veel invloed op hoe zo’n verhaal verteld wordt. Bij The Hobbit gaat dat juist weer de andere kant op, dat is een klein boekje opgerekt naar meerdere films. Bij televisieseries hoef je niet te schipperen met welke verhaallijnen je wel of niet meeneemt. De mogelijkheden zijn enorm toegenomen.

• Marvel noemt zichzelf de moderne mythologie: goden op aarde. Vertellen we daarmee eigenlijk niet steeds dezelfde verhalen als al die eeuwen geleden, maar dan in een nieuw jasje?

Ja, dat is de gedachte achter The Hero’s Journey uit de theorie van Joseph Campbell, die dit jaar centraal staat in ons festival. De gedachte daarachter is dat de oudste verhalen fantastische verhalen zijn. Sprookjes, mythes en religieuze verhalen uit de tijd dat wij de wereld niet konden duiden. Niet snapten wat onweer was, daar zijn hele mythologieën uit voortgekomen.

Daarbij volgen de oudste verhalen een bepaald stramien. Dat is door Joseph Campbell vastgelegd in zijn theorie in 17 stappen die je terug ziet komen in fantastische verhalen. J.K. Rowling heeft dat als amateurschrijfster als handvat gebruikt om haar Harry Potter-boeken te schrijven. Als je wilt uitleggen hoe de hero’s journey werkt, kijk dan naar de Harry Potter-films, het is fantastisch illustratiemateriaal, net als Star Wars. Wat voor Marvel geldt en dus ook voor Star Wars en Harry Potter, geldt voor fantasy in het algemeen: het zijn hero’s journeys.

• Elk fantastisch verhaal is dus een reboot van een mythe?

Niet per se een reboot, maar fantasy en sciencefiction volgen wel een stramien dat we al kennen uit de tijd van de mythologie en de bijbelse verhalen. Je hebt daarbij natuurlijk het verschil tussen een reboot en een remake.

• Wanneer is het tijd voor een reboot/remake? Zijn ze echt nodig?

De studio verdient soms miljoenen aan een reboot of remake, dus dan is het zeker niet overbodig. In dat opzicht hebben die films ook een economische achtergrond. Artistiek gezien heeft Imagine zich dit jaar gericht op het gegeven dat een reboot/remake helemaal niet voort hoeft te komen uit ideeënarmoede, of uit financieel motief. Het is ook de tijd waarin ze gemaakt worden, die wordt weerspiegeld. Dat is relevant om te bekijken. Neem bijvoorbeeld Invasion of the Body Snatchers. Dat boek is vier keer verfilmd en daar gaat het video-essay van Peet Gelderblom ook over. De Don Siegel versie uit 1956 is de paranoia van de Koude Oorlog en in de versie van Philip Kaufman, die wij ook vertonen, speelt Watergate een rol. In de laatste remake speelt de globalisering een rol als angstelement.

• Werkt dat bij elke film?

Niet elke regisseur is een goede regisseur. Maar Philip Kaufman wel. Zijn versie is zeker zo goed als die van Don Siegel. Maar wat wel voor elke film goed werkt, is de tijdsgeest waarin die gemaakt is.

• Hoe bekijk je dan de nieuwe IT, waarvan de oorspronkelijke versie zich in de jaren 70 afspeelde en de remake in de jaren 80?

Ik zie de jaren 80 veel vaker terugkomen, zeker in horror is dat een geliefde periode, een gouden tijdperk. Maar tegelijk denk ik dat een regisseur ook eens een film wil maken waarin geen mobiele telefoons zitten, of laptops. Het is ook plottechnisch een element: of je een telefoon op zak hebt, of moet zoeken naar een kwartje voor een telefooncel. Auto’s zagen er nog mooi uit, en dat is weer een visuele keuze.

In ‘period drama’, of een kostuumfilm, zie je toch ook de eigen tijd terug. Vorig jaar sprak ik Lindy Hemming, een kostuumontwerpster die zei: “In ieder kostuum zie je de eigen tijd terug.” Als je Dangerous Liaisons bekijkt, zie je dat die eind jaren 80 gemaakt is. Terwijl de kostuums 18^e-eeuws horen te zijn. Er is toch iets aan de manier waarop de kapsels zijn gedaan, het is toch in een bepaalde tijd gemaakt. En die liefde voor stijl, voor een bepaalde look, speelt een rol in de keuze voor het tijdperk waarin een film zich afspeelt.

• Denk je dat een reboot/remake goed is voor het origineel, omdat die dan ook weer in de belangstelling terugkomt?

In de meeste gevallen wel. Ik denk dat sommige films door de bezoekers altijd afgezet worden tegen de oorspronkelijke films. Als je een remake gaat doen, dan weet je dat het zo werkt. Zeker iconische films als Halloween of Nightmare on Elm Street. Wat dat betreft ben je met klassieke monsters beter af, zoals een Mummy. Er zijn daar zoveel versies van, dat de ultieme versies in het collectieve geheugen staan. Je ziet Boris Karloff bijvoorbeeld op koffiebekers, t-shirts, noem maar op. Het is cultuur geworden. Daar heb je als regisseur niet zoveel last van. Met recentere films als Nightmare on Elm Street speelt dat meer, omdat de kijkers dan het origineel nog goed kennen.

• Is het moeilijker voor een moderne film om een klassieker te worden? Ook omdat alles terug te kijken is tegenwoordig?

Er wordt zoveel gemaakt, waarbij alles zo onder het vergrootglas van de media zit, dat klassiekers zich pas over een periode van tien, twintig jaar laten zien. Ik heb in Venetië Eyes Wide Shut gezien in première, die heel slecht ontvangen werd. Men wilde de nagedachtenis aan regisseur Kubrick geen onrecht aandoen, maar de film werd slecht ontvangen. Onlangs stond er een heel stuk in de IndieWire, waarom die film een van de meest indringende werken van Kubrick is. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor 2001: A Space Odyssee en The Shining, waarvan die laatste ook bij Stephen King-fans in onmin viel, omdat de film niet trouw was aan het boek. En nu geldt de film als een van de beste horrorfilms ooit.

De status van klassieker laat dus op zich wachten. Je moet ook terughoudend zijn om een nieuwe film meteen als klassieker te bestempelen, omdat die ook zo weer weg kan zijn. Terwijl onbekende films die status wel krijgen, bijvoorbeeld The Big Lebowski, die we ook gaan vertonen. Als je die film programmeert, weet je dat de hele zaal vol zit, terwijl die destijds niet zo goed ontvangen werd en er niet veel geld aan verdiend werd in de bioscoop.

Maar waarom deze wel en een andere niet, dat is moeilijk te duiden.

In deel drie van dit interview geeft Chris je verschillende tips om dit jaar op Imagine te gaan bekijken uit het filmaanbod en uit hun eigen producties. Het gaat van toverlantaarns en het Frankenstein-filmconcert tot een soort Mad Max film 500 jaar geleden op de Russische steppe. Over Baltische en Scandinavische mythen en of politiek wel of geen rol speelt in de films dit jaar. Verder kom je erachter waar de artistiek directeur van een fantastisch filmfestival nu zelf van gruwelt en gaat het ook over sterke vrouwen. Lees hem morgen op Modern Myths.nl!

Imagine Film Festival 2018:

Het Imagine Film Festival 2018: van 11 tot 21 april in EYE Amsterdam. Meer informatie vind je op onze agendapagina.

Het eerste deel van dit interview lees je hier, over hoe Imagine door de jaren veranderd is.
Het derde deel van dit interview lees je hier, over de hoogtepunten van Imagine 2018, Baltische folklore en het antwoord op de vragen: zijn horrorfilms harder geworden en wat vindt horrorspecialist Chris nu zelf nog gruwelijk?

Meer Modern Myths interviews lees je hier.